gezond bakken (bakvormen met antiaanbaklaag en andere blinde vlekken)

gezond bakken

Het besef dat je ook op je keukengerei zou moeten letten wil je gezond leven, is tot met doorgedrongen toen ik onderzoek deed naar de oorzaken van Alzheimer. Aluminium is een van de oorzaken die het risico op Alzheimer vergroten (meer daarover hieronder). Ik had dus al mijn aluminium uit de keuken verbannen. Aluminium Folie, de snelkookpan, het Italiaanse epressokannetje en de stoere grote zoutstrooier. Ook de antiaanbaklaag heb ik vaarwel gezegd. Te snel komen er krassen in en eet je uiteindelijk de antiaanbaklaag mee op. Er valt nog veel te verbeteren in mijn keuken, wil ik echt af van alle schadelijke stoffen, maar ik ben er redelijk bewust mee bezig. Dacht ik! Tot ik onlangs bezig was met de ontwikkeling van een recept voor een “heel gezonde” taart. Ik had de taart een aantal keren gemaakt om te kijken welke smaken het beste bij elkaar passen toen ik, bij het openen van de bakvorm, zag dat er een velletje los kwam. En niet een velletje maar op meer plekken kwamen stukjes los. Wat was dat? Toen ik eens goed keek, schrok ik. Ik was zo gericht op het uitzoeken van de gezondheidsaspecten van de verschillende ingrediënten, bezig met dat je beter rode druiven kunt gebruiken dan witte, omdat hier nog meer gezonde stoffen in zitten, maar ik had nog nooit bewust naar mijn eigen bakvorm gekeken! Gezond bakken werkt natuurlijk niet, ondanks alle gezonde ingrediënten, als ik taart met teflon serveer. Dom, dom, dom!

Liefst zou ik me over zulke stommiteiten niet al te veel uitweiden en liever over schrijven hoe je het wel juist doet, maar ik denk dat de weg naar betere gezondheid geplaveid is met blinde vlekken en dat het ontdekken hiervan verandering pas mogelijk maakt. Of het nu is dat je het gewoon niet weet en daarom de mist in gaat (ontbrekende kennis), of dat je het niet wilt zien (ontkenning, niet willen zien van fouten, verzetten tegen nieuwe ideeën) of de aandacht ergens anders op gericht is, het zijn allemaal punten die je behoorlijk in de weg kunnen staan. Om bij mezelf te blijven en een paar voorbeelden te noemen. Ik dacht ik eet gezond (maar ik voel me toch slecht) dus duurde het lang tot ik bereid was te herkennen dat hier iets niet klopt. Of ik at juist heel gezond allemaal probiotica omdat mijn darm niet goed werkte maar wilde lang niet zien dat dat juist averechts werkt. Of ik was bezig met gezond eten maar zonder stress reductie kan ik nog zo gezond eten het gaat biet alles oplossen. Misschien is dit herkenbaar voor iedereen die bezig is met een zoektocht naar een betere gezondheid.

De bakvorm was zoiets voor mij en nu op zoek naar een nieuwe blinde vlekken!

Voordat je op zoek gaat naar een bakvorm eerst de vraag wat wil je daarmee bakken?

Dunne bakvormen absorberen minder warmte dan dikke vormen. Als een gebak veel warmte en een lange baktijd nodig heeft kan een dikke vorm beter werken. In de andere gevallen volstaat een dunnere vorm. Wat voor een vorm heb je nodig en wat is handig. Ben je op zoek naar een tulband vorm kies je misschien voor een ander materiaal dan als je op zoek bent naar een cakevorm? Wil je de vorm in de vaatwasser kunnen doen, of ben je zeker van dat je de vorm zeker met de hand zal wassen. Ik ken mezelf ik doe bakvormen toch graag in de vaatwasser omdat vastzittend deeg dan zonder de schrobben loskomt. Zul je je vorm nooit met een metalen voorwerp bewerken als de cake vastzit maar altijd met een houten spatel werken. Hoe vaak ben je bereid om een nieuwe bakvorm te kopen?

Allemaal belangrijke vragen die jezelf moet stellen voordat je op zoek gaat. Ik had mijn bakvorm 20 jaar (zolang gaat geen antiaanbaklaag mee, heb ze vaak in de vaatwasser gedaan (wat bij veel bakvormen niet mag) en heb de taart regelmatig met een mes losgesneden.

Voor mij moet de nieuwe vorm dus krasbestendig, duurzaam en vaatwasbestendig zijn.

Kun je gezond bakken met een bakvorm met een antiaanbaklaag?

Antiaanbaklagen zijn gemaakt van teflon (polytetrafluoretheen of PTFE ). Teflon is een plastic. Om de teflonlaag vast te maken aan de pan zelf werd tot voor kort de stof PFOA (perfluoroctaanzuur ) gebruikt. (Dus in mijn oude bak vorm zit zeker nog PFOA) PFOA is in 2015 verboden omdat het de neiging heeft om zich in het lichaam te binden aan eiwitten, met name in de lever en in het bloed. (bron) PFOA is nu opgevolgd door de GenX-technologie. Net als PFOA bevat de GenX-technologie geperfluorideerde koolwaterstoffen die slecht afbreekbaar in het milieu. (onderzoek RIVM GenXtechnologie)Ook veroorzaken deze stoffen vergelijkbare schadelijke effecten als PFOA (zoals kankerverwekkend en effecten op de lever). Ze zijn wel minder schadelijk voor de voortplanting en lijken zich niet in de mens op te hopen maar verlaten vermoedelijk binnen enkele maanden het lichaam weer in onveranderde vorm.

Bij normaal gebruik komen teflon komt de gebruikte hechtingsstof niet zo snel vrij, bij sterke verhitting kunnen (boven de 240 graden) kan zowel teflon als ook PFOA giftige dampen vrijkomen. Daarnaast kan de laag beschadigd raken door scherpe voorwerpen, door slijtage, of bij veel pannen en bakvormen het wassen in de vaatwasser. Teflon pannen zou je daarom ook niet veel langer dan een jaar moeten gebruiken omdat alles dan langzaam los laat. (Zoals in het programma de rekenkamer duidelijk wordt is de levensduur van de hechting van de teflonlaag korter dan gedacht en zou je regelmatig een nieuwe pan aan moeten schaffen )

Bij bakvormen zal de sterke verhitting misschien niet zo snel plaatsvinden omdat de meeste ovens niet warmer kunnen worden dan 230 graden. Ook blijkt het opeten minder gevaarlijk, dan het inademen van de dampen. Toch is het feit dat Teflon in 98% van Amerikanen in bloed is aangetroffen en in de navelstreng van ongeboren kinderen voor mij genoeg om deze stof te mijden.  (Onderzoek PFOA in navelstreng van ongeboren kinderen) Mat BPA uit plastic is dat overigens niet anders ook BPA is in het bloed van net geboren babies aangetoond.

(Let op PFOA zit ook in bakpapier, pizzadozen, tapijten, tapijtenreinigers, vloerwas en textiel en microwave popcorn. )

Waarom aluminium geen goede keuze is:

Veel bakvormen en andere kookgerei is gemaakt van aluminium. Aluminium is een heel reactief metaal dat makkelijk door gebruik van aluminium pannen, bakvormen of aluminiumfolie in het eten terecht kan komen. Aluminium reageert vooral met zure producten zoals tomaten, azijn, rabarber. Bij dagelijks gebruik van aluminium pannen kan een mens volgens dit onderzoek in Italië tussen 2.6mg tot 6.3mg aluminium per dag binnen krijgen. De ouder de pannen zijn, de meer aluminium komt bij het koken vrij. De maximaal toelaatbare wekelijkse opnamen van aluminium volgens de Europese voedsel en waren autoriteit is 1mg/kg lichaamgewicht. Ik zou dus wekelijks 57 mg binnen mogen krijgen. (Onderzoek hoeveel aluminium zit in onze voeding)

Toonden onderzoeken tot nu toe aan dat alleen hoge concentraties aluminium tot negatieve effecten en ziektes kan leiden (Alzheimer, Neurodegeneratieve ziektes, oestrogeen gerelateerde kanker) zo is er ook nieuwe onderzoek dat aangetoond dat aluminium al in kleine hoeveelheden bij continue/frequente belasting tot schade kan leiden. (bron)

Nu gebruiken de meesten van ons niet dagelijks aluminium pannen. Maar het aluminium afkomstig van pannen en keukengerei telt op bij het aluminium in drinkwater, in verzorgingsproducten (zie blogpost over verzorgingsproducten), voedsel additieven en inentingen (zoals de griepprik).

Aluminium hoopt zich op in ons lichaam en met name ook in de herzenen. Zo is er bijvoorbeeld in de hersenen van Alzheimerpatiënten een hoge concentratie van aluminium gevonden.

Aluminium valt dus af voor mij!

Maar geanodiseerd aluminium zoals in de dure pannen winkel te verkrijgen is, is dat dan veel beter?

Geanodiseerd Aluminium wordt als alternativ tot alumium verkocht. Anodiseren is het elektrochemisch behandelen van het oppervlak van aluminium door in een zogenoemd anodiseerbad een beschermende oxidelaag op het aluminium aan te brengen. De oxidelaag is hard, poreus en slijtvast. Door afsluiten van de poriën (sealen) kan de corrosiebestendigheid en poreusiteit worden verbeterd Hierdoor komt geen alumium in het eten terecht. De beschermlaag kan echter in der loop der tijd slijten!

Silicone bakvormen dan?

Silicone wordt gemaakt van siliciumdioxide. Siliciumdioxide is een natuurlijk materiaal en ook het hoofdbestanddeel van de aardkorst. Door het toevoegen van carboon en zuurstof ontstaat silicone. Silicone heeft als voordeel dat het niet hecht, geen warmte geleid, niet breekt, tegen kou kan en tot op bepaalde hoogte (tot 150-200 graden) ook tegen warmte kan. Vanaf 150°C (maar vooral vanaf 200°C) ontbinden siliconen in siloxanen, die in de cake terecht kunnen komen. Omdat pure silicone zijn vorm kan verliezen als het te warm wordt worden er bij bakvormen vaak katalysatoren toegevoegd. De twee meest gebruikte katalysatoren bij de productie van bakvormen zijn platinum en peroxyde. De eerste kan een temperatuur aan tot 300°C, terwijl bij peroxyde siliconen al vanaf 160°C problemen op kunnen duiken. De toegevoegde stoffen en de kleurstof die in de bakvorm zit kunnen dan in het gebak terecht komen. (test silicone bakvormen op voedselveiligheid)

Belangrijkst punt bij silicone is wat staat er vermeld op de verpakking. 100% silicone en platnum zou erop moeten staan voor een bakvorm. Niet alles waar alleen silicone opstaat is goed!

Goedkope silicone producten zijn vaak zo goedkoop omdat ze niet van 100% silicone zijn gemaakt maar van een mix van materialen met silicone. Meestal kan je dat zien als je deze producten draait of wringt dan veranderd bij gemengde producten de kleur (witte streepjes).

Bakvormen met een keramische coating:

Keramische coating vervangt nu vaak teflon. De vormen zelf zijn vaak van geanodiseerd aluminium, of gietaluminium (meestal staat het er niet bij waarvan de bakvorm gemaakt is dus dat is best lastig). De meeste keramische coatings worden van silicium (SiO2) gemaakt, een materiaal dat in de natuur voorkomt in bv. zand en steen. Een keramische coating is inert, (geeft niet af), is heel makkelijk schoon te houden en kan hoge temperaturen tot 450 graden aan. Ook het hechtmateriaal is in tegenstelling tot teflonvormen geen probleem. Waar wel op gelet moet worden is dat de levensduur beperkt is. Ze zijn beperkt krasbestendig en niet allemaal vaatwasserbestendig c.q. kunnen sneller slijten als ze in de vaatwasser worden gedaan! Sommige fabrikanten geven een garantie tot 2 jaar (dat zijn de duurdere pannen en bakvormen). Je zou dus na max. 2 jaar je bakvorm moeten vervangen!

Geëmailleerde bakvormen dan kun je daarmee gezond bakken?

Emaille is de beschermlaag van gesmolten glas. Bij zeer hoge temperatuur wordt deze laag op bijvoorbeeld ijzer of aardewerk aangebracht. Emaille beschermt het onderliggende materiaal. Emaille is zeer glad, krasbestendig, erg hard en duurzaam. Het niet poreuze oppervlak geeft geen stoffen af waardoor nooit stoffen uit de emaille laag in het voedsel trekken.

Om een geëmailleerde bakvorm te kunnen beoordelen is het van belang welk materiaal gebruikt is voor de basisvorm.

Principieel hebt je geëmailleerde vormen van metaal en van aardewerk.

Metalen bakvormen:

Emaille kan worden aangebracht op metalen die geen ijzer bevatten zoals koper en aluminium, maar ook op metalen die wel ijzer bevatten zoals staal of gietijzer. Deze materialen zijn zeer gevoelig voor corrosievorming. Emaille zorgt voor een goede beschermlaag tegen corrosie/ roest. Geëmailleerde Metalen bakvormen zijn glad en waardoor het baksel goed loskomt, ze zijn makkelijk te reinigen , vaatwasmachine bestendig, krasbestendig, hittebestendig tot 600 graden en heeft een lange levensduur. Let op er zijn veel bakvormen verkrijgbaar (met name springvormen) die een geëmailleerde bodem hebben, maar een rand met antiaanbaklaag!

gezond bakken keramische bakvorm

Aaderwerk bakvormen:

Emaille wordt ook op aardewerk aangebracht (glazuren) om de oppervlakte van het product dichter dichter te maken. Hierdoor wordt het aardewerk product minder waterdoorlatend. Dit zorgt er voor dat emaille of glazuur aardewerk producten geschikt maakt voor contact met water en andere vloeistoffen. Daarnaast wordt het aardewerk product ook kras bestendiger door het glazuur. Aardewerk wordt vooral voor grote, lage taarten gebruikt (zoals vlaai en quiche) Maar ook zijn ook als tulband of cakevorm bakvorm verkrijgbaar.

Stenen/aardewerken bakvormen zijn eenvoudig schoon te maken en verdelen de warmte gelijkmatig. Je moet er wel iets voorzichtiger zijn er kunnen wel stukjes loskomen of ze kunnen breken.
(artikel over aardewerken bakvormen Weston Price)

Let op sommige aardewerken producten zijn niet voor gebruik geschikt maar alleen als sierproduct! Ze zijn bewerkt of geverfd. In de verf/glazuur kan cadmium zitten. En het basismateriaal de klei kan verontreinigd zijn!

Ik heb uiteindelijk voor geëmailleerde metalen bakvormen gekozen. Van het Oostenrijks familiebedrijf Riess. Het voelde een beetje alsof ik een erfstuk aan het bestellen ben, zo degelijk. Hoop dat ze daadwerkelijk zo lang volhouden dat ik ze door kan geven. De bakvormen van mijn schoonmoeder heb ik, na al deze inzichten toch maar weggegooid. Jammer, maar wel gezonder!

Op na nieuwe bak experimenteren en echt gezond bakken!

Meer weten over andere stoffen die je liever niet onbewust mee wil eten vind je in dit artikel over plastic in je lichaam.

Misschien vind je dit ook leuk

2 reacties

  1. heij Sonja
    die Riess heeft mijn belangstelling ! ik zoek op waar ik ze kan kopen en kan dan alweer een stukske minder vervuilend door het leven gaan !
    Met de leuze : laat plastic zoveel mogelijk in de aarde kan het niet anders dan alsmaar beter gaan ;o)
    alle goeds
    Erika

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.