Welke groente kun je het beste biologisch kopen

groente biologisch

Stel je hebt net besloten ik wil graag echt gezond eten en je staat vol goede voornemens in de winkel en dan, dan begint het nadenken. Wat ben ik bereid uit te geven. Wat kan ik me veroorloven. Welke groente kan ik het beste biologisch kopen, omdat ik anders veel bestrijdingsmiddelen binnen krijg en waar kan ik zonder na te denken de aanbieding uit het groenteschap meenemen? Een heel dilemma!

Ik sta vaak genoeg besluiteloos in de winkel pak iets, leg het weer terug en pak het toch weer op. Als je mij tegenkomt wees niet verbaasd. In mijn hoofd is dan een hele discussie aan de gang tussen vertegenwoordigers van tegenstrijdige belangen. Mijn intentie zegt ik wil gezond eten, mijn controller rekent mee en zegt dat is mooi maar je moet keuzes maken, mijn kennis zegt verkeerde keuzes schaden de gezondheid. Zo zit ik af en toe gevangen in een interne discussie. Onbezwaard boodschappen doen zit er niet meer in. In begin is het een hele opgave, maar op ten duur ontdek je jouw belangrijke basics. Dan wordt het makkelijker en komt er ruimte om weer nieuwe stappen te zetten op de weg naar betere gezondheid.

Het doel van bewust /biologisch kopen?

Als je doel is om zo gezond mogelijk te leven wil je enerzijds de belasting met gifstoffen tot een minimum beperken en anderzijds de grootst mogelijke hoeveelheid gezonde stoffen via je voeding binnenhalen.

Dat zijn twee heel verschillende doelen, voor het eerste doel “hoe kan ik gifstoffen zo veel mogelijk vermijden” is al wat meer aandacht. Maar tegelijkertijd is er nog veel te weinig bewustzijn hoe veel “troep” wij ongezien binnenkrijgen en wat voor een effect dat op ons heeft.

Voor het tweede doel zoveel mogelijk goede stoffen binnenkrijgen en producten produceren die een maximum aan goede stoffen bevatten, is nog bijna geen aandacht c.q. onderzoek. Maar omdat wij (de onderzoeken hierover zijn tegenstrijdig) nu zo anders met de bodem omgaan (uitputten), veel groente helemaal niet in volle grond word gekweekt, en andere snelgroeiende soorten worden gebruikt dan vroeger bevat onze groente en fruit of het nu biologisch is, of conventioneel, veel minder mineralen en gezonde stoffen (fytonutriënten) (1). Met als gevolg dat wij, die toch al veel te weinig groente eten, deze stoffen nog veel sneller te kort komen.

Wat willen we vermeiden door biologische groente te kopen?

Het is wrang dat we juist op het moment dat we gezond of puur willen eten geconfronteerd worden met het feit dat het zo “puur” niet is. Op bijna alle groente, fruit en granen zitten pesticiden (Fungiciden tegen schimmels, herbiciden tegen onkruid, insecticiden tegen insecten, nematiciden tegen bodemaaltjes en rodenticiden tegen muizen en dergelijk) en synthetische meststoffen.

Onder pesticiden vallen heel veel verschillende chemische stoffen die, als ze ons lichaam binnen komen, gebiotransformeerd moeten worden. Deze lichaamsvreemde stoffen worden dan omgevormd in de lever tot metabolieten. Metaboliten dat zijn stofjes met een andere structuur. Zo probeert het lichaam deze stoffen of onwerkbaar te maken, of wateroplosbaar, zodat zij weer uitgescheiden kunnen worden. Pesticiden kunnen via de huid, de longen of de darm barrière het lichaam binnendringen. De meeste pesticiden zullen, bij iedereen die niet in de landbouw werkt of naast velden woont, door de darm het lichaam binnenkomen. Hoeveel pesticiden echt opgenomen worden en niet alleen passeren is van mens tot mens verschillend. Dat hangt onder ander van de gifstof zelf af, de darmflora, de staat van de darmbarrière en de mucus/slijmvlieslaag in de darm. Als de pesticiden een weg vinden door de darmbarrière, komen ze in het bloed terecht en kunnen vandaar naar de organen getransporteerd worden. Pesticiden hebben afhankelijk van hun chemische structuur een voorkeur voor bepaalde organen.

Het belangrijkste orgaan dat ons helpt om de gifstoffen weer kwijt te raken is de lever. De lever moet deze stoffen onschadelijk maken. Da gebeurt middels enzymen. Leverenzymen kunnen schadelijke stoffen omzetten in minder schadelijke stoffen. Voor de ontgifting van pesticiden zijn de leverenzymen CYP 1, CYP 2 en CYP 3 nodig. (3) De zelfde enzymen zijn ook nodig voor de vertering/afbraak van cafeïne, medicijnen, of alcohol. Drink je dus veel koffie, of gebruik je medicijnen (zoals antidepressiva, ontstekingsremmers, slaapmiddelen, betablokkers) dan is je lever al belast en kan daarnaast niet ook nog pesticiden en andere chemische belasting verwerken. Hoe goed iemand gifstoffen afbouwt is dus ook van mens tot mens verschillend (4). Werkt de lever niet goed kan de lever zelf worden beschadigd. Ook kan het immuunsysteem worden geactiveerd wat het verlies van zelf tolerantie (auto-immuunziekte), chemische tolerantie (reactie op alle geuren en chemische stoffen ) en voedsel intolerantie als gevolg kan hebben.

Ophoping:

Wat niet verwerkt kan worden door de lever wordt opgeslagen in vetweefsel of in de botten. Hier kunnen toxines zich ophopen. Zodra vet afgebroken wordt of de botten sterker afgebroken worden bijvoorbeeld na de menopauze komen de toxines dan weer vrij en circuleren opnieuw door het lichaam. Of ze hopen zich op in de meest vette organen van het lichaam de hersenen, borst en de prostaat. De hersenen van volwassenen, zijn redelijk beschermd tegen ongewenste stoffen door de bloedhersenbarrière.

Kwetsbaar:

Is de hersenbarriere permeabel (zoals bij mensen met lekke darm, glutenallergie, of hersenschudding, hersenbloeding kan gebeuren) dan kunnen pesticiden / zware metalen ook in de hersenen terecht komen. Jonge kinderen zijn bijzonder kwetsbaar. Hier is de bloodhersenbarrière nog niet helemaal dicht waardoor deze stoffen veel makkelijker de hersenen binnen kunnen komen. Bij een (klein) onderzoek die keek naar metabolieten van pesticiden in de urine van kinderen (5) die “gewoon” aten en dat vergeleken met kinderen die biologische groente aten werd gemeten dat dimethyl metaboliten concentratien 6x hoger was bij de kinderen die gewone groente aten (6).

Ook zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven zijn kwetsbaar, omdat gifstoffen juist in de kwetsbare fase van de ontwikkeling van de hersenen bij het kind terecht kunnen komen.

Maximaal waarde, ophoping en wisselwerking

Bijna al ons voedsel bevat pesticiden. De hoeveelheid wordt gemonitord. De voedsel en waren autoriteit onderzoekt of een vastgelegde grenswaarde van een bepaald pesticide wordt overschreden. Dat is fijn dat het gemonitord wordt maar veel mensen leven daardoor in de veronderstelling het mag verkocht worden, dus het zal ook wel goed zijn en dat is dan weer niet zo.

Naast het overschrijden van een gezamenlijk vastgelegd maximum voor een stofje, kunnen pesticiden namelijk op meerdere manieren ons lichaam beïnvloeden:

  1. Ze kunnen ze zich ophopen (bodyburden). Waardoor er misschien niet bij het eten van een stuk groente de grenswaarde wordt bereikt, maar door het eten van verschillende groentes op een dag kan dat toch wel gebeuren.(6)
  2. Ze kunnen getransformeerd worden tot giftigere stoffen en daarmee ons immuunsysteem activeren, onafhankelijk daarvan of we maar een klein beetje of heel veel daarvan binnen krijgen.(7)
  3. Ze kunnen met elkaar reageren en daardoor meer belastend worden voor ons lichaam. Een voorbeeld hiervan is de reactie van pesticiden met zware metalen. In combinatie worden beide stoffen meer belastend voor het lichaam.
  4. Ze kunnen zich gedragen alsof ze lichaamseigen zijn (mimicry) en plekken bezet houden die voor andere stoffen bestemd zijn (bijvoorbeeld schildklier hormoon receptoren) (8)
  5. Ze kunnen neurotoxische (giftig voor de cellen in onze hersenen) werking hebben las de bloedhersenbarrière ze doorlaat
  6. Pesticiden kunnen zich binden aan eiwitten van de plant die daarmee besproeid. Ze kunnen de structuur van deze eiwitten veranderen waardoor het lichaam ze niet erkend , niet kan verteren en zelfs antistoffen tegen kan aan maken.
  7. Ze kunnen invloed uitoefenen op de hormoon huishouding. Zoals het stofje chlorpyrifos dat meestal wordt toegepast in de kweek van niet-biologische appels en paprika’s. Chlorpyrifos kan het testosteronniveau en daarmee de vruchtbaarheid van mannen beïnvloeden.
  8. Ze kunnen enzymsystemen overbelasten zoals het DPP-4 enzymsysteem waardoor meer allergieën, hooikoorts of melk en gluten sensitiviteit kan ontstaan.

Welke stoffen zitten er in pesticiden

Van de pesticiden zijn met name organische chloorverbindingen (organochlorines) en organische fosfaatverbindingen (organofosfaten) schadelijk. Beide stoffen zijn toxisch voor de hersenen. Organochlorines (zoals DDT) zijn inmiddels grotendeels verboden in de EU (desondanks worden deze stoffen nog regelmatig aangetroffen bij controles).

Welke soorten voedsel zijn er, qua belasting met pesticiden?

Grof gezien heb je drie categorieën. Gewoon, biologisch en uitmuntend. En binnen die drie categorieën heb je enorme verschillen. Van beter niet, tot oké, goed en echt goed.

Gewone groente en fruit

Bij “gewoon” geproduceerde groente en fruit is het zowel afhankelijk van het land waar de producten vandaan komen hoeveel en welke pesticiden gebruikt worden. Als ook of ze in een kas geproduceerd zijn, of in de volle grond. Of ze makkelijk te telen zijn, of juist heel kwetsbaar zijn. Of ze geweekt worden tijdens het “natuurlijk” seizoen, of buiten het seizoen. Welke weersomstandigheden er zijn en ook hoe het natuurlijke evenwicht in de beurt van de velden is.

Biologische groente en fruit

Als je biologisch koopt weet je met name wat er niet op, of in zit. Biologische producten bevatten duidelijk minder restanten van pesticiden. Er worden natuurlijke vijanden gebruikt (zoals sluipwespen) en preventieve maatregelen zoals biodiversiteit, soortkeuze en vruchtwisseling. Ook worden “natuurlijke” niet chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt zoals plantenextracten of mineralen. Deze hebben als voordeel dat ze over het algemeen sneller afgebroken worden dan chemische. Dat hoeft niet altijd te betekenen dat ze minder giftig zijn. (Koper bijvoorbeeld. Koper is in Nederland inmiddels verboden maar mag in natte jaren wel worden toegepast bij aardappelen.) Binnen biologisch heb je dan ook nog Demeter. Hier wordt meer aandacht besteed aan grond en bodem, wissel van gewassen…

Uitmuntende groente en fruit

Uitmuntend is geen officiële categorie, voor het geval dat je je afvraagt of je iets gemist hebt.

Uitmuntend dat kunnen gewone producten of producten met bio keurmerk zijn, die door iemand zijn gemaakt met een enorme passie om een echt goed product te maken. Waar niet alleen veel dingen niet inzitten zoals bestrijdingsmiddelen, of antibiotica, maar die zich juist onderscheiden door de dingen die er wel inzitten. Bijvoorbeeld groente geteeld op gezonde bodem met aandacht voor bodemecologie, mineraalhuishouding, soortkeuze, productiemethode. Uitmuntend moet je zelf ontdekken. Als je deze producten vindt koester ze. Koester de boer die zo smaakvolle winterpeen teelt dat je alleen nog maar zijn winterpeen wilt eten omdat ze zo lekker zijn, de imker in de buurt die kijkt dat die beste plekken voor zijn bijen vindt, de man met zijn varkens die door het bos mogen lopen, de boomgaardkippen houder, de maschinebouwer die zijn eigen plantaardig olie perst of de melkveehouder die zijn koeien alleen met gras voed en ambachtelijke hangop maakt.

Dit is een speciale categorie die buiten elk systeem van sterretjes, labels of keurmerken valt.

Waarom het zo moeilijk is om goed en slecht vast te leggen:

Het is vaak moeilijk om een soort groente aan te wijzen en te zeggen die is slecht. Omdat groente uit verschillende landen kan komen, waar elk land zijn eigen regels, grenswaardes en maximum dagelijkse hoeveelheid aan pesticiden kent.

Als je groente en fruit eet dat van ver komt, is de kans aanwezig dat je bestrijdingsmiddelen binnenkrijgt die in Europa verboden zijn. Voor de EU geld één regelsysteem. Desondanks zijn de verschillen ook binnen Europa groot. Zo staat Nederland bekend als producent van redelijk schoon voedsel, Spanje daarentegen levert van goed tot best vervuild.

Misvattingen over pesticiden

Was je groente en fruit voordat je ze eet, hebben we geleerd. En ja dat helpt als er bacteriën of ziekteverwekkers op zitten maar niet tegen pesticiden. Pesticiden zijn juist zo gemaakt dat ze niet bij de eerste regenbui eraf gaan. Pesticiden trekken in de producten en we eten ze dus mee op.

Zelfs schillen van fruit helpt daar niet tegen. Het trekt vaak door tot in de vrucht.

Wat zijn de dirty dozen en de clean 15

Als je op belasting groente met pesticiden zoekt kom je snel uit bij de dirty dozen (de twaalf meest vervuilde groente en fruit) en de clean 15. De Amerikaanse Environmental Working Group heeft een koop gids samengesteld gebaseerd op de testresultaten van 40.000 voedsel monsters van het ministerie van landbouw en de food en drug administration. Deze koopgids, die sinds 2004 jaarlijks geupdate wordt, geeft advies welke groente en fruit je wel gewoon in de supermarkt, of op de markt kunt kopen en waar je op moet letten omdat je veel ongewenste stoffen binnen krijgt (9).

Dirty dozen: eigenlijk zijn het er 13 (90% had 2 of meer restanten van pesticiden)

aardbeien, spinazie, boerenkool (18 verschillende pesticiden), nectarines, appels, druiven, perzik, kersen peren, tomaten selderij aardappelen, rode peper

Clean 15 (70% had geen pesticiderestanten, 6% had twee of meer pesticide restanten)

avocado, mais, ananas, erwten bevroren, uien, papaya, aubergine, asperge, kiwi, kool, bloemkool, cantaloupe meloen, broccoli, paddenstoelen, honingmeloen

De vraag is geldt dat ook voor Nederland?

Wat zit er nu op de groente die wij in Nederland kopen?

De hoeveelheid pesticiden op groente en fruit in de Nederlandse supermarkten en markten wordt over het algemeen positief beoordeeld door de Nederlandse voedsel en waren autoriteit. Het aantal overschrijdingen van de maximaal toegestane gehalten van residuen van gewasbeschermingsmiddelen in Nederland en de EU is gering.(10)

De schoonste groente en fruit:

  • asperges
  • avocados
  • bloemkool
  • Europese broccoli (met af en toe een uitzondering die zo hoog was dat ze van de markt gehaald is
  • champignons
  • courgettes
  • kiwi
  • prei
  • rode biet
  • rode kool
  • spitskool
  • spruitjes
  • ui
  • watermeloen
  • witlof
  • witte kool

Gemiddeld 1-3 verschillende bestrijdingsmiddelen:

  • ananas
  • aardappelen
  • andijvie
  • blauwe bessen
  • bleekselderij
  • ijsbergsla
  • mango’s
  • meloenen
  • nectarines
  • platte perzik
  • pruim
  • zoete aardappelen

1-9 verschillende bestrijdingsmiddelen

  • aardbeien tot 10 verschillenden bestrijdingsmiddelen
  • appelen tot 4 verschillende bestrijdingsmiddelen
  • blauwe bessen (0-5 verschillende bestrijdingsmiddelen)
  • bosui
  • citroenen tot 9 verschillende bestrijdingsmiddelen
  • frambozen tot 7 verschillende bestrijdingsmiddelen
  • kersen tot 7 verschillende bestrijdingsmiddelen
  • komkommers (tot 7 verschillende maar hele grote verschillen tussen producten)
  • kropsla tot 5 verschillenden
  • kruiden (selderij koriander…)
  • mandarijnen tot 6 verschillende
  • okras
  • papaya
  • paprika/ punt paprika’s tot 7 verschillende bestrijdingsmiddelen
  • passievrucht
  • perziken tot 6 verschillende bestrijdingsmiddelen
  • pomelo
  • sperziebonen tot 6 verschillende bestrijdingsmiddelen maar hele grote verschillen tussen producten
  • spinazie (binnen de EU weinig bestrijdingsmiddelen, van buiten de EU veel)
  • sluitkool
  • tomaat tot 7 verschillende
  • wortel tot 4 verschillende

De uitschieters met overschrijding grenswaarde:

  • Druiven (tot 6 verschillende bestrijdingsmiddelen 7 van de 18 monsters boven de grenswaarde)
  • Peren (van de 13 monsters hadden 10 overschrijdingen)
  • Sinaasappelen (tot 8 verschillende bestrijdingsmiddelen 5 van de 17 monsters boven grenswaarde)
  • Sugarsnaps/ peulen ( 1 boven grenswaarde, gemiddeld 2-5 bestrijdingsmiddelen)
  • Pepers scherp (van buiten EU)

Waar komen de meest vervuilde producten vandaan:

Dat wisselt elk jaar een beetje Producten uit Vietnam (22 %), Thailand (21 %), Suriname (19 %), China (16 %), Dominicaanse Republiek (15 %), Colombia (14 %), Turkije (12 %) en Egypte (10 %) hadden meer dan 10 % MRL-overschrijdingen.

Uit deze landen worden producten dan ook in de gaten gehouden zodra ze Europa binnen komen.

Binnen Europa worden de meeste pesticiden op producten uit Spanje aangetroffen.

Opmerkelijke vondsten bij onderzoek naar marktproducten

Bij onderzoek naar producten die op de markt verkocht worden zijn een paar opmerkelijke vondsten gedaan. Hier zijn met name de zaden die op de markt verkocht worden onderzocht. Hadden de meeste superfoods geen resten van bestrijdingsmiddelen, zaten er toch proefmonsters tussen die fors boven de toegestane waarde zaten!

  1. Gojibessen waren opvallend slecht. Er werden in 35 monsters tot 22 verschillende bestrijdingsmiddelen aangetroffen. Bij 13 monsters zat propargiet boven de toegestane waarde. Bij 14 monsters carbofuran.
  2. Bij chiazaad werden er in 6 van de 24 monsters waardes boven de toegestane waarde ontdekt (Carbendazim, Haloxyfop, pirimifos methyl, d 2,4 dichlorofenoxyazijnzuur)
  3. Bij lijnzaad zaten 5 monsters (voor imazapyr en haloyfob) boven de toegestane waarde in de rest van de 31 monsters werden geen bestrijdingsmiddelen aangetroffen. Opmerkelijk daarbij was dat een van de verontreinigde monsters uit Nederland komen.
  4. Bij quinoa werden in 4 van de 32 monsters restanten van bestrijdingsmiddelen boven de grenswaarde gevonden (acetamiprid, carbofuran. Chloorprofam)

Bessen:

Bessen zijn heel kwetsbaar en bevatten daarom ook vaak veel bestrijdingsmiddelen. Zo is bij een onderzoek in Duits onderzoek naar bessen (monsteromvang gedeeltelijk klein) het volgende gevonden (11):

  • Zwarte bes 94 % bevatte pesticiden. In 4 monsters waren de hoeveelheden boven de norm
  • Aardbeien 99% bevatte pesticiden gemiddeld 6 verschillende 4% boven de norm
  • Aalbessen 10 monsters met ieder 10 verschillende pesticiden allemaal boven de norm
  • Frambozen gemiddeld 5-6 verschillende pesticiden
  • Bramen gemiddeld 5-6 verschillende pesticiden
  • Blauwe bessen (60%) monsters residuen van bestrijdingsmiddelen aangetroffen

Europees onderzoek:

Niet alleen Nederland maar ook de EU (EFSA european food and safety authority) onderzoekt voedingsmiddelen In de jaarrapportage worden onder de noemer meest vervuild volgende producten genoemd (12):

  • Waterkers, rucula, bietenblad, lente-uitjes, chinese kool, maniok
  • koriander, basilicum, peterselie, munt
  • selderij (meer dan 10% had een overschrijding), scherpe pepers kousenband, peultjes
  • thee, wijnbladeren
  • passie vrucht, granaatappels, pitahaya, sinaasappelen, druiven, peren, perziken, banaan

Toppers qua hoeveelheden: Er werden tot 30 verschillende pesticiden aangetroffen op rozijnen, bramen citroenen, limoenen, kersen, aardbeien.

Hoe zit het met glyfosaat

Voor Nederland kon ik geen gegevens vinden. Bij een Duits onderzoek uit 2016 werden in 11 van de 4.058 onderzochte monsters (0,3%) een te hoog restant aan glyfosaat gevonden. Daarbij ging het in 6 gevallen om honing, in 4 gevallen om boekweit en in 1 geval om gierst. Ook de vondst van glyfosaat in bier deed stof opwaaien. Bij onderzoek van de EFSA werden de hoogste waardes glyfosaat in gedroogde linzen aangetroffen. Het aan glyfosaat verwante product trimethyl‐sulfonium werd bij geïmporteerd producten gevonden, met name bij thee gevonden.

Wat zit dan in mijn salade?

Wat krijg je binnen als je even een “gezonde” salade eet:

  • Kropsla bromide 0,60, clothianidin 0,015, fluopyram 2,3, spinosad 0,09, thiamethoxam 0,20
  • Komkommer (uit Nederland) bromide 0,25 , propamocarb 0,034
  • Cherry tomaten (uit Marokko) ametoctradin 0,031, azoxystrobin 0,037, chloorthalonil 0,018, famoxadone 0,023, Mandipropamid 0,058, spiromesifen 0,12, zoxamide 0,18
  • Paprika (uit Nederland) bromide 0,28, indoxacarb 0,015

Ik tel 14 verschillende stofjes die je ongemerkt mee eet terwijl je zelf denk dat je heel erg gezond bezig bent!

Individuele afwegingen

Hoe moet dat nu met al die eindeloze lijsten en onsamenhangende informatie? Idealiter zou je niets willen binnen krijgen en alleen schone producten kopen. Als dat niet echt een direct haalbare optie is dan kun je ook beginnen met de afweging te maken: wat gebruik ik elke dag, wat eet ik veel, wat gebruik ik haast nooit en zo besluiten wat de meest belangrijke producten voor jouw zijn die je schoon zou willen kopen.

Ook zou je, je lichaam en je gezondheid mee moeten nemen in de afweging. Ben je gezond, heb je een robuuste vertering/darmflora of ben je juist gevoelig en redelijk kwetsbaar omdat je gezondheid niet al te best is.

Daarnaast kun je kijken wat er in jouw buurt aan bronnen is voor gezonde voeding. Boeren die ambachtelijke geproduceerde producten verkopen op de markt of op de boerderij. En ook kijken welke keuzes je kunt maken op de lokale markt of in de supermarkt.

Ik hoop dat al die informatie niet ontmoedigend is, ik kan je vertellen dat je dubbel en tienvoudig blij wordt als je goede bronnen gevonden hebt, van mensen die zich met hart en ziel voor inzetten om een goed product te leveren.

Succes!

Bronnen:

1. Mineral nutrient composition of vegetables, fruits and grains: The context of reports of apparent historical declines (2017) R.J. Marles https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0889157516302113

2. Intentional Human Dosing Studies for Epa Regulatory Purposes: Scientific and Ethical Issues. Appendix BPharmacokinetics and Metabolism of Pesticides (2004) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK215892/

3. Cytochrome P450 enzymes in drug metabolism: Regulation of gene expression, enzyme activities, and impact of genetic variation (2013) Ulrich M. Zanger, Matthias Schwab https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0163725813000065

4. Occupational and environmental exposure to pesticides and cytokine pathways in chronic diseases (Review) (2016) Gangemi S. et al. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5029960/

5. Organophosphorus pesticide exposure of urban and suburban preschool children with organic and conventional diets.(2003) Curl CL, Fenske RA, Elgethun K. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1241395/

6. Organic Diets Significantly Lower Children’s Dietary Exposure to Organophosphorus Pesticides (2006)Lu C, Toepel K, Irish R, Fenske RA, Barr DB, Bravo R. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1367841/

7. Mechanism underlying the effect of long-term exposure to low dose of pesticides on DNA integrity. (2018)Alleva R et al. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29359425

8. Pesticides and the Immune System,The Public Health Risks (1996) R.Repetto, S. S. Baliga https://www.wri.org/publication/pesticides-and-immune-system

9. Environmetal working group https://www.ewg.org/foodnews/about.php

10. Nederlandse voedsel en warenautoriteit inspectieresultaten-bestrijdingsmiddelen-in-voedingsmiddelen https://www.nvwa.nl/onderwerpen/inspectieresultaten-bestrijdingsmiddelen-in-voedingsmiddelen/jaarrapportages-voedingsmiddelen

11. Untersuchung von Beerenobst auf Rückstände und Kontaminanten (Januar bis August 2016) K. Hacker, N. Bauer https://www.ua-bw.de/pub/beitrag.asp?subid=1&Thema_ID=5&ID=2386

12. European food savety authority https://www.efsa.europa.eu/en/press/news/180725

https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.2903/j.efsa.2019.5743

Misschien vind je dit ook leuk

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.